مرخصی عبارت است از حقی که برای کارگر در ترک کار برای روزهای غیرتعطیل در نظر گرفته شده است و این حق (مرخصی) از دیرباز برای کارگر و کارمند به رسمیت شناخته شده و در قانون کار جمهوری اسلامی ایران مورد تأکید قرار گرفته است.
انواع مرخصی در قانون کار و نحوه محاسبه مرخصی در قانون کار
گرفتن انواع مرخصی ها از کارفرمایان یکی از دغدغه‌های اساسی کارکنان و کارگران خود به شمار می‌رود و گاهی پیش آمده است که افراد برای انجام کاری نیاز ضروری به گرفتن مرخصی دارند اما با مخالفت کارفرمای خود مواجه می‌شوند؛ در حالی که برابر قانون مرخصی اداره کار، گرفتن مرخصی حق بدیهی و طبیعی هر فرد در طول ایام کار به شمار می‌رود. قانون کار جمهوری اسلامی ایران با ذکر مواردی نحوه گرفتن انواع مرخصی را تشریح کرده است.
مرخصی استحقاقی چیست؟ تعریف و معنی مرخصی استحقاقی
مرخصی سالانه کارمندان یا مرخصی استحقاقی تعطیلات با حقوق اعطا شده توسط کارفرمایان به کارکنان اطلاق میشود. بسته به کارفرما ممکن است سیاست‌های متفاوت برای تعداد روز مرخصی استحقاقی کارمندان ارائه شود و کارمند مجبور به هماهنگی با کارفرما باشد.
اکثریت قریب به اتفاق کشورها امروز قانون حداقل پرداخت مرخصی سالانه را دارند. نحوه محاسبه مرخصی استحقاقی چگونه است؟ کارگران برابر قانون کار در هر ماه 2.5 روز مرخصی در کار‌های عادی طلب دارند. این عدد در سال میشود ۱۹۲ ساعت که معادل ۲۶ روز است. به این مرخصی، مرخصی استحقاقی می‌‌گویند که چهار جمعه در هر ماه هم به آن اضافه میشود.
14 نکته مهم درباره مرخصی استحقاقی قانون کار
روز جمعه، روز تعطیل هفتگی کارگران با استفاده از مزد است. (ماده 62)
کارگران علاوه بر تمام تعطیلات رسمی کشور، یک روز دیگر هم تعطیلند و آن تعطیلی ۱۱ اردیبهشت، روز کارگر است که کارفرمایان نباید در این روز کارگران را به خدمت بگیرند یا وادار به کار کنند. ضمن آنکه حقوق و دستمزد و اضافه کار روز تعطیل کارگر باید محاسبه شود. (ماده 63)
- مرخصی استحقاقی ۲۶ روز در سال است که با احتساب ۴ روز جمعه ۳۰ روز میشود. (ماده ۶۴)
- سایر روزهای تعطیل جزء ایام مرخصی سالانه کارگران محسوب نخواهد شد. (ماده ۶۴ قانون کار)
- برای کار کمتر از یکسال مرخصی کارگران به نسبت مدت کار محاسبه میشود. (ماده ۶۴)
- کارگر تنها می‌تواند ۹ روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره مرخصی نماید. (ماده ۶۶)
در صورت تنظیم مرخصی کارگران (سه ماه آخر هر سال برای سال بعد با تایید شورای اسلامی کار) در روزهای سال امکان جابجایی مرخصی بین خود کارگران وجود دارد. (ماده ۶۹)
در صورت عدم توافق کارگر و کارفرما در مورد زمان مرخصی استحقاقی کارگران، نظر اداره کار و امور اجتماعی محل لازم الاجراست. (ماده ۶۹)
در صورت بازنشستگی، ازکارافتادگی کلی، تعطیلی کارگاه یا فوت کارگر، مطالبات بابت مرخصی وزارت کار استفاده نشده به کارگر یا ورثه پرداخت میشود. (ماده ۷۱)
در صورت استعفا و ترک کار، مطالبات بابت مرخصی‌های باقیمانده به کارگر تعلق نمی‌گیرد.
نحوه استفاده از مرخصی بدون حقوق کارمندان (کارگران) و مدت آن و شرایط برگشت آن‌ها به کار پس از استفاده از مرخصی با توافق کتبی کارگر یا نماینده قانونی او و کارفرما تعیین میشود. (ماده ۷۲)
کارگران کارمزد برای روزهای جمعه و تعطیلات رسمی و مرخصی، استحقاق دریافت مزد بر اساس میانگین کارمزد در روزهای کارکرد آخرین ماه را دارند. (ماده ۳۴)
کارگران کارمزد برای روزهای جمعه و تعطیلات رسمی و مرخصی، استحقاق دریافت مزد را دارند و مأخذ محاسبه میانگین کارمزد آن‌ها در روزهای کار کرد، آخرین ماه کار آن‌ها است. مبلغ پرداختی هم نباید کمتر از حداقل مزد قانونی باشد. (ماده ۴۳)
میزان مرخصی روز پنجشنبه بستگی به عرف کارگاه و یا شرکت و میزان ساعت کار پرسنل در روز پنجشنبه دارد
مرخصی استعلاجی چیست+استعلاجی یعنی چه؟
یکی از مرخصی‌های چالش برانگیز کارگران، مرخصی استعلاجی است که باید به تأیید سازمان تأمین اجتماعی برسد.
اما مرخصی استعلاجی یعنی چه؟ در مرخصی استعلاجی در قانون کار هیچ محدودیتی برای گرفتن مرخصی استعلاجی کارگران مشمول قانون کار پیش بینی نشده و به هر میزان که پزشک معالج تجویز کرده باشد، امکان استفاده از مرخصی استعلاجی وجود دارد؛ منتها این نوع مرخصی اعم از کوتاه مدت یا بلندمدت تابع ضوابط و مقررات قانون تأمین اجتماعی است، به نحوی که مدت مرخصی استعلاجی باید توسط پزشک معتمد و معالج و یا کمیسیون پزشکی سازمان تأمین اجتماعی تأیید شود تا هم جزو سوابق کار و بازنشستگی کارگران به شمار آید و هم مشمول پرداخت غرامت و دستمزد شود. (ماده ۷۴ قانون کار و ۵۹ قانون تأمین اجتماعی)
سقف مرخصی استعلاجی چهار ماه است ولی اگر پزشک معتمد و شورای عالی پزشکی تائید کنند و مرخصی به یک سال برسد و بیماری صعب الاعلاج باشد، قانون مرخصی استعلاجی کارگر را بازنشسته می‌کنند.
شرایط استفاده از مرخصی استعلاجی + تمام نکات در مورد قوانین استعلاجی
لازم به ذکر است که بر اساس قانون مرخصی استعلاجی (قانون کار)، مرخصی استعلاجی یکی از موارد تعلیق قراداد کار محسوب میشود. به همین دلیل، در صورتی که مشمولان قانون کار از مرخصی‌های استعلاجی استفاده نمایند، قرارداد کار وی به قوت خود باقی خواهد ماند و کارگر می‌تواند پس از اتمام مرخصی استلاجی، به کار سابق خود باز گردد.
جزییات و شرایط مرخصی استعلاجی در قانون کار مورد اشاره قرار نگرفته است؛ بلکه تنها حکمی که در این خصوص مورد پیش بینی قرار گرفته، ماده 74 قانون کار است که به موجب آن ” مدت مرخصی استعلاجی، با تأیید سازمان تأمین اجتماعی، جزو سوابق کار و بازنشستگی کارگران محسوب خواهد شد ”.
بر این اساس، شرایط استفاده از مرخصی استعلاجی در قانون تأمین اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است که به موجب بند 7 ماده 2 این قانون، ” بیماری، وضع جسمی یا روحی است که انجام خدمات درمانی را ایجاب می‌کند یا موجب عدم توانایی موقت اشتغال به کار میشود ”. بنابراین، در مواردی که کارمند و یا کارگر دچار بیماری شود که مرخصی استعلاجی را ایجاب کند، می‌تواند از مرخصی استعلاجی استفاده نماید
